Jednym z etapów diagnozowania logopedycznego jest „ diagnoza różnicowa” . Polega ona na odgraniczeniu zaburzeń podobnych w swych objawach. Wymaga ona od terapeuty ogromnej wiedzy i doświadczenia, ponieważ zaburzenia mowy wyodrębnione jako osobne jednostki nozologiczne, często współwystępują.

Poniżej chciałabym pokazać różnice miedzy afazją i pragnozją, która jest określana również jako „ nieafatyczne zaburzenie mowy”.

Według definicji afazji zaproponowanej przez J. Panasiuk, afazja służy do określania zaburzeń mowy, które są konsekwencją ogniskowych uszkodzeń mózgu zlokalizowanych tzw. obszarze mowy w półkuli dominującej.

Natomiast pragnozja, również zdaniem J. Panasiuk, to zaburzenie mowy nabyte na skutek ogniskowego uszkodzenia podległej półkuli mózgu ( zwykle prawej) w zakresie zachowań językowych i komunikacyjnych.

Zarówno afazja, jak i pragnozja mogą być wynikiem schorzenia naczyniowego, urazu czaszkowo-mózgowego, zmian nowotworowych, choroby degeneracyjnej, zatrucia toksynami, czy infekcji bakteryjnej, wirusowej, bądź grzybiczej.

Rozpoznanie pragnozji występuje, gdy u chorego obserwuje się organiczne uszkodzenie mózgu w obrębie podległej półkuli mózgu i zaburzenia czynności poznawczych, w tym zachowań językowych i komunikacyjnych. Należy także uwzględnić objawy neurobehawioralne, ponieważ mogą one rzutować na wynik prób diagnostycznych pacjentów.

Do kryteriów pozwalających na zdiagnozowanie pragnozji w przypadku uszkodzenia prawej półkuli należą: brak rodzinnej leworęczności, ogniskowe uszkodzenie zlokalizowane wyłącznie w półkuli toż stronnej co dominująca ręka, brak uwarunkowań społecznych, które mogłyby modyfikować dominację półkulową.

W zależności od lokalizacji uszkodzenia pacjenci mają typowe dla tego miejsca objawy. I tak uszkodzenie w przedniej części półkuli prawej to:

• częsta zmiana tematu bez motywacji
• załatwianie spraw społecznych uważanych za istotne bez uwzględnienia norm społecznych.

Ogniskowe uszkodzenia w tylnej części półkuli prawej:

• częściej motywuje do zmiany tematu rozmowy
• jest tendencja do kończenia rozmowy i odejścia od rozmówcy bez załatwienia istotnych spraw, co jest źródłem częstych konfliktów.

Uszkodzenie skroniowej i/lub ciemieniowej okolicy prawek półkuli to:

• brak kontroli nad rejestrem swojego tekstu
• w rozmowie z rodziną stosowanie np. urzędowego stylu języka
• nierzadko stosowanie dziwnych wyrażeń np. „ świetlisy łuk” zamiast księżyc.

Porównanie procesu komunikacji pacjentów z afazją i pragnozją zilustruję poniżej w tabeli.

Podsumowując, diagnozowanie zaburzeń mowy u chorych po przebytych incydentach neurologicznych wymaga od terapeuty określenia, czy jest to organiczne uszkodzenie CUN ( centralnego układu nerwowego).  Jeśli tak jest, to jakiej części kory mózgowe dotyczy, jakie czynności zostały zachowane, a jakie zaburzone oraz wskazania deficytów w zakresie języka i komunikacji będących skutkiem uszkodzenia mózgu.

Ten proces wymaga wszechstronnej wiedzy, ponieważ zaburzenia mowy mogą być niespecyficzne i współwystępować ze sobą. Natomiast właściwe rozpoznanie jest pierwszym etapem postępowania logopedycznego.

                                                                       Logopeda-

                                                                       Janina Badziąg-Grabowska